กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
Department of Medical Sciences

ทะเบียนองค์ความรู้
สร้างต้นแบบงานคุ้มครองผู้บริโภคด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพในชุมชนพื้นที่เขตสุขภาพที่ 3 ด้วยกระบวนการจัดการความรู้   (ภาษาไทย)
สร้างต้นแบบงานคุ้มครองผู้บริโภคด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพในชุมชน พื้นที่เขตสุขภาพที่ 3 ด้วยกระบวนการจัดการความรู้   (ภาษาอังกฤษ)

หน่วยงาน
ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 3 นครสวรรค์

ระยะเวลาในการดำเนินการ

  

งบประมาณ
เริ่มวันที่:1 เดือน ตุลาคม พ.ศ. 2560 จนถึงวันที่: 30 เดือน กันยายน พ.ศ. 2561 รวม:1 ปี จำนวนเงิน:200,000.00 บาท

 รายชื่อผู้ร่วมดำเนินการ
ลำดับชื่อ-นามสกุลตำแหน่งในโครงการ
1 นางสิรดา ปงเมืองมูล หัวหน้าโครงการ

 บทคัดย่อ
ปัญหาการปลอมปนสารอันตรายในผลิตภัณฑ์สุขภาพ ยังคงเป็นภัยร้ายแรงต่อผู้บริโภคจำนวนมากในประเทศ แม้ว่ากรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ได้คิดค้นเทคโนโลยีชุดทดสอบอย่างง่ายเพื่อตรวจหาสารอันตราย และแอพพลิเคชั่นหน้าต่างเตือนภัยสุขภาพขึ้น เพื่อให้ชุมชนสามารถใช้ป้องกันและแก้ไขปัญหาดังกล่าวในเบื้องต้นได้เอง และพยายามจัดอบรมเพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง แต่ยังพบว่าชุมชนส่วนใหญ่ไม่สามารถนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้อย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน ทั้งนี้อาจเป็นเพราะการอบรมไม่สามารถทำให้เกิดความยั่งยืนได้ ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 3 นครสวรรค์ จึงมีแนวคิดนำกระบวนการจัดการความรู้มาใช้เป็นเครื่องมือ เพื่อทำให้คนในชุมชนใช้องค์ความรู้ได้อย่างเต็มที่ สามารถเฝ้าระวังได้ด้วยตนเอง เกิดเป็นชุมชนต้นแบบขยายผลสู่พื้นที่อื่น วิธีการศึกษา/การดำเนินงาน ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2559 ศูนย์ ฯ นำกระบวนการ KM ได้แก่ การบ่งชี้ความรู้ การสร้างแสวงหาความรู้ การจัดการความรู้ให้เป็นระบบ การประมวลและกลั่นกรองความรู้ การเข้าถึงความรู้ การแบ่งปันแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การเรียนรู้ และการยกย่องชมเชย มาใช้เป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดเทคโนโลยี ฯ ให้กับหน่วยให้บริการปฐมภูมิเป้าหมายในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 3 จำนวน 11 แห่ง โดยสร้างหลักสูตรอบรม สื่อการสอน ชุดความรู้ ทีมวิทยากรที่เหมาะสม ให้ความรู้ผ่านช่องทางต่าง ๆ ได้แก่ การอบรม จัดนิทรรศการ สอบประเมิน เพื่อพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ให้เป็น อสม. วิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน นอกจากนี้ยังเป็นพี่เลี้ยงคอยส่งเสริม สนับสนุน กระตุ้น ติดตาม จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และยกย่องชมเชย จัดตั้งห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน และศูนย์เตือนภัยเฝ้าระวังรับเรื่องร้องเรียน ภายใต้ความร่วมมือของภาคีเครือข่ายสุขภาพในเขตพื้นที่ โดยได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ผลการศึกษา จากการใช้กระบวนการ KM มาเป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดเทคโนโลยี ฯ สามารถสร้างชุมชนต้นแบบงานคุ้มครองผู้บริโภค ฯ ได้ 6 แห่ง มี อสม. วิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน จำนวน 148 คน ซึ่งสามารถตรวจคัดกรองผลิตภัณฑ์สุขภาพอันตรายในชุมชนโดยปฏิบัติงาน ณ ห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน หรือ ณ จุดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ ซึ่งได้ทำการตรวจผลิตภัณฑ์สุขภาพทั้งสิ้น 450 ตัวอย่าง พบสารอันตราย 84 ตัวอย่าง (18.7 %) และเพิ่มข้อมูลผลิตภัณฑ์อันตรายในแอพพลิเคชั่นหน้าต่างเตือนภัยสุขภาพ จำนวน 28 ผลิตภัณฑ์ มีการจัดเก็บข้อมูลผลการตรวจและคืนข้อมูลให้กับประชาชนและผู้จำหน่ายสินค้าในชุมชนได้ทันท่วงที ผ่านศูนย์เตือนภัยเฝ้าระวังรับเรื่องร้องเรียน เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เกิดเป็นมาตรการในชุมชน มีการจัดทำแผนเพื่อเฝ้าระวัง ป้องกัน และแก้ไขปัญหาในชุมชนร่วมกัน โดยใช้งบประมาณจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหรือภาคเอกชนในพื้นที่ สร้างความเชื่อมั่นให้ อสม. ที่เคยคิดว่างานวิทยาศาสตร์การแพทย์เป็นงานที่ยากไม่สามารถทำได้ กลายเป็นงานที่ทำจนเกิดทักษะ มีความชำนาญ สร้างความภาคภูมิใจ กลายเป็นคนช่างสังเกต เป็นนักคิด นักพัฒนา สามารถสร้างนวัตกรรมที่เป็นเอกลักษณ์ใช้ในชุมชน เช่น ป้ายยานำพาชีวิต ตะกร้ามหัศจรรย์ คัมภีร์คุ้มครอง ไม้ชูกำลัง แอพ-อสม. ออนไลน์ เป็นต้น อภิปราย สรุป และข้อเสนอแนะ จากเดิมการถ่ายทอดเทคโนโลยี ฯ โดยการอบรมนั้นถือเป็นการให้ความรู้ทางเดียว วัดผลสัมฤทธิ์ของการอบรมได้จากแบบสอบถามความพึงพอใจ หรือวัดจากความรู้ก่อน-หลังการอบรม แต่ไม่มีการติดตามว่าผู้เข้าอบรมได้นำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้จริง แตกต่างจากเมื่อนำ KM มาเป็นเครื่องมือ การดำเนินการที่เป็นกระบวนการ และการจัดการที่เป็นระบบ ทำให้ชุมชนได้รับองค์ความรู้และนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้จริง มีการพัฒนาปรับปรุงการทำงานอย่างต่อเนื่อง ผลจากการดำเนินกิจกรรม ศูนย์ ฯ และภาคีเครือข่ายสุขภาพ สามารถใช้ KM เป็นเครื่องมือในการเปลี่ยนแปลงรูปแบบงานคุ้มครองผู้บริโภคด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพ จากเดิมหน่วยงานภาครัฐเป็นผู้รับผิดชอบตั้งแต่เก็บตัวอย่างจนถึงรายงานผล ซึ่งยังอาจขาดความครอบคลุมเข้าไม่ถึงปัญหาที่แท้จริงในชุมชน และประชาชนก็ยังไม่ตระหนักถึงพิษภัยของผลิตภัณฑ์สุขภาพอันตรายที่แฝงอยู่ในชุมชน เปลี่ยนเป็นชุมชนเป็นศูนย์กลาง สามารถใช้องค์ความรู้และเทคโนโลยีด้านวิทยาศาสตร์การแพทย์อย่างเป็นระบบ ตรวจสอบ เฝ้าระวัง ป้องกัน และแก้ไขปัญหาผลิตภัณฑ์สุขภาพในชุมชนได้เอง คนในชุมชนมีส่วน “ร่วมคิด ร่วมตัดสินใจ ร่วมปฏิบัติ ร่วมประเมินผล และร่วมรับประโยชน์” เป็นองค์ความรู้ที่เสมือนเป็นภูมิต้านทาน ไม่ตกเป็นเหยื่อของผลิตภัณฑ์อันตราย โดยหน่วยงานภาครัฐเป็นเพียงผู้สนับสนุนเติมเต็ม และพร้อมที่จะส่งเสริมขยายผลไปยังพื้นที่ใกล้เคียง ต่อไป ในการดำเนินงานมีทั้งส่วนที่สำเร็จและไม่บรรลุตามความคาดหวัง อาจมีปัจจัยหลักมาจาก กระบวนการ KM ที่ใช้เป็นสูตรสำเร็จ ยังไม่เฉพาะเจาะจง ไม่ตรงกับความ

 การเผยแพร่
ลำดับกิจกรรมรายละเอียดระยะเวลา
1 ร่วมนำเสนอด้วยการพูดในงานวิชาการ ประชุมวิชาการกระทรวงสาธารณสุข ปี 2560 เริ่ม: 2 พ.ย. 2563 สิ้นสุด: 2 พ.ย. 2563

 รางวัลที่ได้รับ
  • ชื่อรางวัล:รางวัลผลงานวิชาการดีเด่น สาขาเภสัชกรรมและการคุ้มครองผู้บริโภค หน่วยงานที่มอบ: ประชุมวิชาการกระทรวงสาธารณสุข ปี 2560 วันเดือนปี ที่มอบ: 8 ก.ย. 2560


ฐานข้อมูลองค์ความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
http://innovation.dmsc.moph.go.th		 ข้อมูล ณ วันที่:๘ ต.ค. ๒๕๖๕