กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
Department of Medical Sciences

ทะเบียนองค์ความรู้
การวิจัยและพัฒนาเพื่อสร้างและผลิตรีคอมบิแนนท์แอนติบอดีเพื่อใช้ในการรักษาโรค   (ภาษาไทย)
Research and Development of recombinant antibody for application in therapeutic   (ภาษาอังกฤษ)

หน่วยงาน
สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์

ระยะเวลาในการดำเนินการ

  

งบประมาณ
เริ่มวันที่:30 เดือน ตุลาคม พ.ศ. 2559 จนถึงวันที่: 30 เดือน กันยายน พ.ศ. 2561 รวม:2 ปี จำนวนเงิน:1,849,400.00 บาท

 รายชื่อผู้ร่วมดำเนินการ
ลำดับชื่อ-นามสกุลตำแหน่งในโครงการ
1 นางสาวปนัดดา เทพอัคศร หัวหน้าโครงการ
2 นายอภิชัย ประชาสุภาพ ผู้ร่วมวิจัย
3 นางสาวอณิชา เลื่องชัยเชวง ผู้ร่วมวิจัย
4 นางสาวพันธ์ธิดา ตรียวง ผู้ร่วมวิจัย
5 นางสาวพรทิพย์ ไชยยะ ผู้ร่วมวิจัย
6 นางสาวสกุลรัตน์ สุนทรฉัตราวัฒน์ ผู้ร่วมวิจัย
7 นางสาวกฤศมน โสภณดิลก ผู้ร่วมวิจัย
8 นางสาวกชรัตน์ จงปิติทรัพย์ ผู้ร่วมวิจัย
9 นางสาวนลินี แสงทอง หัวหน้าโครงการ

 บทคัดย่อ
โมโนโคลนอลแอนติบอดี (monoclonal antibody) เป็นแอนติบอดีที่ทุกโมเลกุลมีคุณสมบัติเหมือนกันทุกประการ (homogenous) เนื่องถูกสร้างมาจากกลุ่มของเซลล์ที่มีต้นกำเนิดกำเนิดมาจากB-lymphocyte เซลล์เดียวกัน ปัจจุบันโมโนโคลนอลแอนติบอดีได้ถูกนำมาพัฒนาเป็นยาใช้ในการบำบัดรักษาโรคได้หลากหลาย ทั้งโรคติดเชื้อ และโรคไม่ติดเชื้อ เนื่องมีความจำเพาะสูงต่อแอนติเจน ทำให้สามารถออกฤทธิ์ที่เป้าหมายได้โดยตรง จึงลดอาการไม่พึงประสงค์ของยาลงได้ เช่น โรคหลอดลมอักเสบจากเชื้อ RSV  โรคตับอักเสบจากเชื้อ HBV  โรคไขข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis) และโรคมะเร็งหลายชนิด โดยยาในกลุ่มโมโนโคลนอลแอนติบอดี ที่รับรองโดยองค์การอาหารและยาของประเทศสหรัฐอเมริกา (US-FDA) ณ ปี 2558 มีถึง 32 ชนิด และอีกกว่า 100 ชนิดที่ยังอยู่ในขั้นการทดสอบประสิทธิภาพของยาใหม่ทางคลินิก (clinical trials) จากงานวิจัยและพัฒนาคลังของโมเลกุลแอนติบอดดีชนิด scFv ที่ผ่านมาคณะผู้วิจัยสามารถคัดเลือกชิ้นส่วนแอนติบอดีที่มีความจำเพาะต่อแอนติเจนต่าง ๆ จากคลังแอนติบอดีที่สร้างขึ้นได้หลายชนิด อาทิเช่น เอนไซม์ Plasmodium lactate dehydrogenase (pLDH) จากเชื้อมาลาเรีย โปรตีนผิวของไวรัสตับอักเสบบี (HBsAg) โปรตีน Gylpican-3 จากเซลล์มะเร็งตับชนิด HCC เป็นต้น และจากงานวิจัยและพัฒนาเพื่อสร้างและผลิตรีคอมบิแนนท์แอนติบอดีเพื่อใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคสามารถสร้างระบบการนำชิ้นส่วนของยีนที่ใช้ในการแอนติบอดีจากแหล่งต่าง ๆ รวมทั้ง scFv ที่คัดเลือกได้มาเปลี่ยนโครงสร้างเป็นโมเลกุลแอนติบอดีที่มีส่วน Fc ของหนูที่สมบูรณ์เพื่อผลิตเป็นรีคอมบิแนนท์แอนติบอดีโดยเซลล์ chinese hamster ovary (CHO) และ human embryonic kidney (HEK293) สำหรับนำมาพัฒนาเป็นชุดตรวจวินิจฉัยโรคต่าง ๆ ได้ และจากโครงการวิจัยและพัฒนาการผลิตโนโนโคลนอลแอนติบอดีจากเซลล์เม็ดเลือดคนต่อเชื้อไวรัสเด็งกี่สามารถคัดเลือกเซลล์ SPYMEG ซึ่งเป็นเซลล์ไฮบริโดมาที่สร้างแอนติบอดีมนุษย์ที่มีฤทธิ์ลบล้างการติดเชื้อไวรัสเด็งกี่และมีศักยภาพในการพัฒนาเป็นชีวเภสัชภัณฑ์ (Biopharmaceuticals) สำหรับรักษาโรคไข้เลือดออกจากการติดเชื้อไวรัสเด็งกี่ได้ โดยได้รับการจดสิทธิบัตร (PCT/JP2012/005699)ไว้แล้วนั้น คณะผู้วิจัยจึงเล็งเห็นว่าองค์ความรู้ที่ได้จากการคัดเลือกแอนติบอดีด้วยเทคนิค phage display จากคลังของโมเลกุลแอนติบอดี scFv และเทคนิคไฮบริโดมานอกจากสามารถนำแอนติบอดีที่ได้มาพัฒนาใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคแล้วยังสามารถนำมาพัฒนาใช้ในการรักษาโรคได้โดยการประยุกต์ใช้เทคนิคพันธุวิศวกรรม แต่เนื่องจากระบบการสร้างและผลิตรีคอมบิแนนท์แอนติบอดีที่คณะผู้วิจัยได้พัฒนาขึ้นสำหรับการตรวจวินิจฉัยโรคยังมีข้อจำกัดในการสร้างและผลิต รีคอมบิแนนท์แอนติบอดีสำหรับใช้ในการบำบัดรักษาโรคเนื่องจากโครงสร้างโมเลกุลของแอนติบอดีที่ได้จะมีส่วนพันธุกรรมของหนูในปริมาณมากกว่า 70% ถึง 100% ขึ้นกับแหล่งของชิ้นส่วนแอนติบอดีที่ใช้จับแอนติเจนที่ต้องการทำให้รีคอมบิแนนท์แอนติบอดีที่ได้นี้มีสามารถกระตุ้นภูมิต้านทาน (immunogenicity) ในมนุษย์ได้สูง จึงมีประสิทธิภาพต่ำในการบำบัดรักษาโรค ด้วยเหตุดังที่กล่าวมานี้คณะผู้วิจัยจึงมีแนวคิดที่ต้องการสร้างระบบการสร้างและการผลิตโมโนโคลนอลแอนติบอดีมนุษย์ด้วยเทคนิค Recombinant DNA โดยการสร้างดีเอ็นเอพาหะ (vector) ที่มียีนของแอนติบอดีส่วน secretory signal สำหรับนำส่งแอนติบอดีที่สร้างขึ้นออกนอกเซลล์ และส่วน constant region ของแอนติบอดีมนุษย์ สำหรับสร้างโมเลกุลแอนติบอดีส่วน Fc ไว้สำหรับ subclone ยีนที่สร้างแอนติบอดีส่วนที่ใช้จับกับแอนติเจน (antigen binding site) ที่คัดเลือกมาจากเซลล์ไฮบริโดมาที่ได้มาจาก B-lymphocyte ทั้งของมนุษย์และของหนู จาก phage display library antibody ทั้งของมนุษย์และของหนู รวมทั้งที่มาจากการสังเคราะห์ขึ้น เพื่อทำให้สามารถสร้างโมเลกุลของแอนติบอดีที่มีส่วนพันธุกรรมหลักเป็นของมนุษย์ได้ทั้งแบบ chimeric antibody  

 การเผยแพร่
ลำดับกิจกรรมรายละเอียดระยะเวลา

 รางวัลที่ได้รับ


ฐานข้อมูลองค์ความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
http://innovation.dmsc.moph.go.th		 ข้อมูล ณ วันที่:๔ ก.พ. ๒๕๖๖